Theo theo các chuyên gia vật liệu xây dựng, cát tự nhiên (đặc biệt là cát sông) đang ngày càng khan hiếm do khai thác quá mức, ảnh hưởng lớn đến hệ sinh thái, dòng chảy và an toàn công trình. Ngành xây dựng đang phải tìm giải pháp thay thế, trong đó cát nhân tạo là hướng đi quan trọng. 

Cát nhân tạo là một giải pháp khả thi để thay thế cát tự nhiên, đặc biệt khi nguồn cung cát tự nhiên đang dần cạn kiệt. Cát nhân tạo được sản xuất bằng cách nghiền các loại đá như đá vôi, đá bazan, đá granite, cuội sỏi, v.v…Nó có thể được điều chỉnh thành phần hạt và kích thước để phù hợp với các yêu cầu cụ thể của từng loại bê tông, giúp tối ưu hóa chất lượng công trình và giảm chi phí xây dựng.

Các giải pháp thay thế cát tự nhiên

Cát nhân tạo (cát nghiền): Được sản xuất từ đá núi, đá vôi, đá granite, bazan hoặc phế thải xây dựng nghiền nhỏ. Đây là giải pháp phổ biến nhất hiện nay.

Tro bay và xỉ lò cao nghiền mịn: Sản phẩm phụ của nhiệt điện than và luyện thép, có thể phối trộn với xi măng và bê tông thay thế một phần cát.

Tái chế phế thải xây dựng: Nghiền gạch, bê tông phế thải thành cốt liệu mịn sử dụng thay thế.

Vật liệu mới (geo-polymer, bê tông nhẹ, vật liệu xanh): Dùng chất kết dính đặc biệt, giảm nhu cầu cát.

Cát biển đã xử lý muối: Ở một số nước (Singapore, Maldives), cát biển được rửa sạch muối và tạp chất để dùng làm vật liệu xây dựng.

Ở Việt Nam, Chính phủ đã khuyến khích sử dụng cát nghiền thay thế cát tự nhiên (đặc biệt tại miền Bắc và miền Trung, nơi khan hiếm cát sông). Trong khi đó các nhà máy xi măng, mỏ đá đang đầu tư dây chuyền nghiền cát nhân tạo.

Kết luận

Dự báo 5–10 năm tới, cát nhân tạo sẽ dần chiếm tỷ trọng chính, đặc biệt trong bê tông thương phẩm và gạch không nung. Vì vậy cát nhân tạo là một giải pháp thay thế tiềm năng cho cát tự nhiên, đặc biệt trong bối cảnh nguồn cung cát tự nhiên đang khan hiếm và có xu hướng ngày càng đắt đỏ. 

Cát nhân tạo không chỉ là giải pháp thay thế phù hợp mà còn là hướng đi chiến lược, góp phần giải quyết tình trạng khan hiếm cát tự nhiên, bảo vệ môi trường và đảm bảo sự phát triển bền vững cho ngành xây dựng.

Tuy nhiên, để cát nhân tạo trở thành giải pháp phổ biến, cần có sự chung tay của cả doanh nghiệp và nhà nước trong việc đầu tư, sản xuất, và đưa ra các chính sách khuyến khích, hỗ trợ sử dụng cát nhân tạo trong các dự án xây dựng.